Beogradsko žensko društvo, osnovano 1875. godine, jedno je od prvih udruženja u istoriji srpskog društva. Nastalo sa osnovnim ciljem da unapredi socijalni položaj žene u Srbiji, bitno je uticalo na tok prihvatanja građanskih vrednosti i stvaranja građanskog društva po ugledu na moderne evropske države 19. veka. Od svog osnivanja, sve vreme svoga postojanja, bilo je pod pokroviteljstvom srpskog dvora, od kneginje i Njenog veličanstva kraljice Natalije Obrenović kao prve zaštitnice Društva, do Njenog veličanstva kraljice Marije Karađorđević.
Nakon osnivanja Beogradskog ženskog društva, širom Srbije su počele da se formiraju njegove podružine kojih je već 1878. godine postojalo četrnaest, a pred Drugi svetski rat devedeset i tri. Sve podružine su finansijski i organizaciono funkcionisale u potpunosti nezavisno od beogradske matice, tačnije kao ćelije krovne organizacije iz Beograda, koja je imala isključivo nadzornu ulogu. U Petrovcu na Mlavi je 1911. godine sazrela ideja o formiranju podružine. Na osnivačkom sastanku 18.12.1911. godine za predsednicu Podružine je izabrana gđa Smilja M. Anđelković, gđa Anka T. Naumović izabrana je za potpredsednicu, gđa Zorka D. Pantelić za blagajnika i gđica Živka I. Miljković za sekretara. Prva Uprava je uz pomoć članica podružine i dobrotvora, uglavnom tadašnjih viđenijih Petrovčana, vredno radila i uspela da već 1. avgusta 1912. godine počne sa radom Ženska radenička škola u Petrovcu na Mlavi.
Period do početka Velikog rata obeležen je naporom tadašnje podružinske Uprave oko obezbeđivanja osnovnih uslova za obavljanje nastavnih aktivnosti. Kao i ostale, tako je i petrovačka podružina sve troškove u vezi sa tim morala da snosi samostalno. Zakup prostora za školu, nastavnički honorari, materijal za rad, samo su neki od tih obaveza koje su članice petrovačke podružine morale da obezbede sopstvenim radom. Ministarstvo narodne priovrede, pod čijom je nadležnošću Škola bila u to vreme, kao i Centralna uprava Društva, pružali su samo logističku pomoć i imali kontrolnu ulogu. Nakon Prvog svetskog rata, radeničke škole prelaze u nadležnost Ministarstva trgovine i indrustrije i nazivaju se Ženske zanatske škole. Zakonom o ženskim zanatskim školama od 3. marta 1922. godine propisano je da troškove za nastavničke honorare preuzima na sebe Ministarstvo, međutim, zbog usložnjavanja samih nastavnih aktivnosti, detaljno propisanih ovim Zakonom, podružine nisu dočekale olakšanje u finansijskom smislu. Naprotiv, sistematizacija i unapređenje obrazovanja, što je bio osnovni cilj donošenja Zakona, nosili su sa sobom još više materijalnih obaveza kao i logističkih problema u vezi sa tim.
U najtežim društvenim okolnostima, izuzimajući ratne godine, u vreme velike ekonomske i političke krize, septembra meseca 1927. godine petrovačka podružina je dobila ambicioznu Upravu na čelu sa gđom Živkom Selinkić. Nova predsednica je, zajedno sa ostalim članicama Podružine, odlučila da dugogodišnji san o podružinskom domu, u kojem bi bila smeštena Ženska radenička, tj. zanatska škola, konačno postane stvarnost. Petrovac je oktobra meseca 1929. godine dobio novo, monumentalno zdanje, Dom ženske Podružine koji je svojom lepotom ukrašavao levu obalu Mlave i time, po značaju, stao u red sa uglavnom većim i privredno razvijenijim naseljima koja su mogla da se ponose sopstvenom zgradom zanatske škole. Koliko je (ne)stvaran taj poduhvat bio, poređenja radi, govori činjenica da je Negotin, u svakom pogledu napredniji i istorijski značajniji grad, svoj Dom dobio 1931. godine proslavljajući pedesetogodišnjicu postojanja svoje podružine, ili ta da su podružine u Kučevu i Žagubici osnovane iste godine kada je petrovačka podružina osveštala svoj dom.
Ženska radenička/zanatska škola u Petrovcu na Mlavi bila je stručna srednja škola koju se mogle da upišu devojčice sa završenom četvorogodišnjom školom. Delila se na dva odeljenja, odeljenje rubalja i odeljenje haljina, u kojima se pored šava izrađivao i svakovrsni vez. Odlične učenice su jedno vreme nagrađivane darovanjem šivaće mašine nakon školovanja. Troškove školovanja siromašnih učenica snosila je Podružina čije je članstvo, takođe, nastojalo i da svake godine pomogne u odevanju što većeg broja svojih materijalno nesituiranih pitomica.
Osnovni cilj Društva, osposobljavanje mladih devojaka za ekonomski nezavisan život i sticanje manira građanskog vaspitanja kroz sistem obrazovanja statutarno definisan Pravilima Društva o ustrojstvu njenih zanatskih škola, podružina u Petrovcu na Mlavi je ispunjavala besprekorno. Uprkos mnogobrojnim problemima sa kojima su članice petrovačke podružine bile suočavane, njena Ženska zanatska škola je nizala uspešne godine i često sabirala pohvale matične uprave. Godišnji izveštaji o radu Podružine, javnosti predočeni na redovnim godišnjim ili vanrednim skupštinama Ženskog društva, i redovno objavljivani u društvenom listu Domaćica, svedočanstvo su napora i rezultata koje su plemenite žene petrovačke ostvarile i, s obzirom na poražavajuću činjenicu da je njihov Dom srušen, samo deo onoga što su ostavile budućim pokolenjima u amanet.
Milan Jenić
